Thanh quản cơ quan như một ống rỗng ở giữa cổ, ngay trên khí quản và thực quản. Không chỉ giúp con người mà mà còn tạo ra âm thanh, quyết định giọng điệu khi ta nói chuyện, cho phép không khí đi từ cổ họng đến khí quản và đến phổi.
Thanh quản là gì?
Thanh quản là một phần quan trọng trong hệ thống hô hấp của con người. Có hình dạng như một ống rỗng với chiều dài và chiều rộng khoảng 4-5cm. Cho phép không khí đi từ cổ họng đến khí quản trên đường đến phổi.
Thanh quản là lý do bạn có thể tạo nên âm thanh nên được ví von là hộp thoại.
1. Thanh quản nằm ở đâu?
Có vị trí quan trọng trong hệ hô hấp, nằm ở giữa cổ, tại nơi mà đường hầu họng được chia thành hai phần: khí quản và thực quản.
Thanh quản nối đường hầu họng với khí quản, nằm phía trước của cổ. Từ khi sinh ra cho đến 2 tuổi, cao hơn phần cổ. Theo thời gian, khi lớn lên, di chuyển xuống giữa cổ.
Về mặt giải phẫu, thanh quản nằm trong khoảng từ đốt sống C2-C6 ở người trưởng thành và vị trí C2-C3 ở trẻ em. Còn có khả năng di chuyển và thay đổi vị trí khi nuốt, cúi xuống hoặc ngẩng lên. Bộ phận này phát triển với bộ phận sinh dục. Và khi trưởng thành, giọng nói sẽ thay đổi gây ra hiện tượng vỡ giọng.
2. Vai trò của thanh quản là gì?
- Thở: Khi bạn hít không khí qua mũi và miệng, thanh quản sẽ đưa nó xuống khí quản và phổi.
- Nói chuyện, la hét và tạo ra những âm thanh khác: Thanh quản chứa dây thanh âm, tạo ra âm thanh.
Cấu tạo thanh quản
Có ba mặt khác nhau, hình dạng như một ống rỗng hoặc giống như cấu trúc tháp. Kích thước thanh quản giữa người với người là khác nhau, khá đa dạng, trung bình kích thước của nam là 44mm, nữ là 36mm. Đường kính ngang từ 41-43mm, đường kính phía trước và sau thường 26-36mm. (1)
Cấu tạo thanh quản chủ yếu gồm các mảng sụn được nối với nhau, kết nối với các cấu trúc xung quanh thông qua cơ cấu hoặc các thành phần mô sợi có tính đàn hồi.
1. Sụn thanh quản
Sụn thanh quản được cấu tạo bởi 2 loại sụn:
1.1 Sụn đơn
Sụn đơn bao gồm các thành phần dưới đây:
- Sụn giáp: Gồm hai mảnh nối tiếp nhau ở phía trước tạo thành góc sụn giáp, với nữ là góc tù, với nam là góc nhọn.
- Sụn nhẫn: Đây là bộ phận có hình giống chiếc nhẫn, nằm dưới sụn giáp. Sụn nhẫn gồm cung giáp và mặt nhẫn. Ở dưới sụn nhẫn tiếp với vòng sụn khí quản.
- Sụn nắp thanh môn: Có hình dạng chiếc lá, nằm phía sau lưỡi xương móng, phía trước thanh môn.
- Sụn liên phễu có chức năng nối hai sụn phễu với nhau.
1.2 Sụn kép
Sụn kép hay sụn đôi bao gồm các bộ phận:
- Sụn chêm nằm ở trên dây chằng phễu nắp thanh hầu.
- Sụn phễu: Bộ phận nằm phía sau, khớp với bờ trên của mặt nhẫn. Sụn phễu giống như cái phễu, có hình tháp với 3 mặt trước, trong, sau. Đỉnh nằm trên, đáy ngồi trên sụn nhẫn có hai mỏm gồm mỏm thanh âm và mỏm cơ.
- Sụn sừng nằm trên đỉnh sụn phễu.
- Sụn vừng nằm bờ ngoài sụn phễu, ở đầu dưới dây thanh âm.
- Sụn thóc ở bờ sau ngoài vùng giáp móng.
Hệ thống các sụn được nối vào các cơ lân cận, nối với nhau bởi các dây chằng, các khớp thanh quản.
1.3 Màng thanh quản
- Màng nhẫn giáp có cơ nhẫn giúp che phủ, màng này chắc và dày. Tham gia vào quá trình bảo vệ, duy trì cấu trúc thanh quản.
- Màng nhẫn thanh âm căng từ nếp thanh âm đến bờ trên của sụn nhẫn.
- Màng nhẫn khí quản là cơ quan mở khí quản.
- Màng tứ giác được căng từ nếp tiền đình đến nếp phễu nắp.
- Màng giáp móng được căng từ sụn giáp đến xương móng, có tác dụng bảo vệ cấu trúc thanh quản.
1.4 Các dây chằng
- Dây chằng nhẫn giáp được nối từ sụn phễu đến sụn giáp.
- Dây chằng phễu nắp thanh hầu nằm từ sụn giáp đến sụn nắp thanh hầu.
- Dây chằng nhẫn hầu từ mảnh sụn nhẫn ra sau đến đường giữa, nằm tận cùng trong niêm mạc hầu.
- Dây chằng nhẫn phễu hay còn gọi là dây chằng của khớp nhẫn phễu, đi từ mặt sau ra gần bờ đến mảnh sụn nhẫn đến bờ sau đáy sụn phễu.
- Dây chằng giáp móng từ sụn giáp đến xương móng.
- Dây chằng thanh âm trên đi từ góc sụn giáp đến sụn chêm, là tổ chức xơ sợi.
- Dây chằng thanh âm dưới đi từ mỏm thanh âm của sụn phễu đến góc của sụn giáp, là một tổ chức cơ sợi. Đây là dây phát âm chính của thanh quản, rộng hơn dây thanh âm trên. Khi nội soi thanh quản sẽ thấy rõ hai dây thanh âm dưới.
- Ngoài ra, còn có các dây chằng của nắp thanh môn gồm: dây chằng lưỡi nắp thanh môn, dây chằng móng nắp thanh môn, dây chằng giáp nắp thanh môn.
1.5 Các khớp
Các khớp bao gồm khớp nhẫn giáp và khớp nhẫn phễu.
- Khớp nhẫn giáp nằm giữa sừng giáp dưới và sụn nhẫn.
- Khớp nhẫn phễu là khớp trục, có hai động tác, quan trọng trong việc đóng mở thanh môn.
1.6 Các cơ thanh quản
Các cơ có tác dụng quan trọng với các sụn và cơ trong thanh quản. Có vai trò điều chỉnh, điều phối các chức năng thanh quản, thực hiện hô hấp và phát âm. Các cơ được chia thành 3 nhóm chính:
Nhóm cơ làm rộng nắp thanh môn có tác dụng mở rộng nắp thanh môn, giúp kiểm soát quá trình mở và đóng thanh quản, gồm:
- Cơ nhẫn phễu sau: Khi hai dây thanh âm dưới mở ra dẫn đến việc rộng ra của nắp thanh môn.
- Cơ giáp nắp thanh hầu: Khi co lại, sụn nắp thanh quản dẫn đến việc rộng phần tiền đình thanh thất.
Nhóm cơ làm hẹp thanh môn có tác dụng làm hẹp khoảng cách giữa hai dây thanh âm dưới, gồm:
- Cơ nhẫn phễu bên hay còn gọi là dây thanh âm, với khả năng xoay vào trong, điều chỉnh độ căng của dây thanh âm.
- Cơ giáp phễu: Bắt đầu từ mặt trong của mảnh sụn giáp, đi ra sau lên trên, bám vào mỏm cơ của sụn phễu.
- Cơ phễu chéo và ngang. Hai phễu lại gần nhau làm hai dây thanh âm dưới gần nhau và khép lại.
Nhóm cơ làm căng và chùng dây thanh âm có tác dụng căng dây thanh âm, điều chỉnh chúng, gồm:
- Cơ nhẫn giáp là cơ ngắn, giúp căng hai dây thanh âm.
- Cơ thanh âm giúp làm hẹp thanh môn, làm cho dây thanh âm chùng lại.
Chức năng của thanh quản
1. Chức năng hô hấp
Thanh quản có chức năng hô hấp, rất quan trọng trong việc duy trì sự sống. Chức năng này do cơ nhẫn - phễu sau đảm nhận trách nhiệm. Khi thanh môn không mở rộng được hoặc tắc nghẽn, dẫn đến khó thở, nguy hiểm đến cả tính mạng. Lúc này, cần khai thông đường thở hoặc phẫu thuật mở khí quản.
2. Bảo vệ đường hô hấp dưới
Bảo vệ đường hô hấp dưới là chức năng quan trọng của thanh quản, giúp phòng ngừa dị vật xâm nhập vào phổi bằng cơ chế ho và các hành động phản xạ khác giúp đẩy dị vật ra khỏi đường hô hấp.
3. Ho và hắt hơi
Ho và hắt hơi là phản xạ hô hấp do luồng khí đẩy mạnh ra một cách nhanh chóng, đột ngột do khe thanh môn đóng rồi mở ra một cách bất ngờ.
4. Tạo âm thanh
Tạo ra âm thanh là chức năng quan trọng, vô cùng ý nghĩa, giúp tạo nên giọng nói, ngôn ngữ để trò chuyện, truyền đạt mọi thứ,…
Thông thường, âm thanh được tạo ra trong thanh quản, là nơi điều chỉnh âm lượng và cao độ.
Cơ chế phát ra âm thanh do luồng khí đẩy từ phổi ra ngoài nhờ sự co thắt của cơ hoành, các cơ rộng bụng và cơ gian sườn. Khi ấy, luồng khí làm rung chuyển dây thanh âm, phát ra âm thanh.
Thao tác hộp giọng nói dùng để tạo ra âm thanh nguồn với tần số cụ thể. Âm thanh nguồn bị thay đổi khi qua đường hô hấp, cấu hình khác nhau dựa trên môi, miệng, lưỡi và hầu họng.
Các bệnh về thanh quản
1. Viêm thanh quản cấp tính
Bạn có thể mắc viêm thanh quản cấp tính nếu đang nhiễm trùng hoặc làm căng dây thanh âm do lạm dụng sử dụng giọng nói quá to, thường xuyên. (2)
2. Viêm thanh quản mạn tính
Bệnh thường kéo dài hơn ba tuần, do thuốc lá, dị ứng hoặc chứng trào ngược.
3. Ung thư thanh quản
Đây là loại ung thư biểu mô thanh quản thuộc ung thư tế bào vảy, xảy ra khi biểu mô tăng trưởng mất kiểm soát, hình thành nên khối u.
4. Rối loạn chức năng dây thanh
Điều này xảy ra khi dây thanh âm không hoạt động một cách bình thường.
5. Tổn thương dây thanh
Tình trạng tổn thương dây thanh phát triển nhưng không phải ung thư mà là các nốt sần, polyp hoặc u nang, đặc biệt là khi bạn sử dụng giọng nói quá nhiều.
6. Liệt dây thanh
Xảy ra khi một hoặc cả hai dây thanh âm không di chuyển bình thường.
7. Chấn thương
Chấn thương do lạm dụng giọng nói khi nói, la hét hoặc hát trong thời gian dài. Nếu bạn bị đánh, tác động vào cổ họng có thể làm chấn thương thanh quản của bạn.
Thắc mắc thường gặp
1. Làm thế nào để chăm sóc thanh quản?
Để chăm sóc giọng nói của bạn, hãy chú ý những điều dưới đây:
- Hạn chế dùng thuốc lá, rượu bia và chất kích thích.
- Hạn chế nhiễm trùng đường hô hấp bằng cách không tiếp xúc với người có dấu hiệu bệnh.
- Uống 1,5-2 lít nước/ngày để cổ họng không bị khô.
- Hạn chế nói chuyện, la hét trong thời gian dài.
2. Có thể nói chuyện mà không có thanh quản?
Một số người có thể nói chuyện và giao tiếp mà không có thanh quản. Ví dụ, một số người phẫu thuật cắt bỏ thanh quản có thể sử dụng thanh quản điện. Đây là một thanh quản nhân tạo mà bạn áp vào cổ họng để làm cho giọng nói của bạn rõ ràng hơn.
3. Thanh quản có chức năng gì trong hệ hô hấp?
Có vai trò quan trọng trong hệ hô giúp, có chức năng giúp bạn thở, nuốt, nói chuyện, hát,… Thanh quản được gọi nôm na là “hộp giọng nói” bên trong có chứa các dây thanh âm.
Thạc sĩ bác sĩ CKI Nguyễn Trung Nguyên, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM nội soi họng cho người bệnh.
Để khám và điều trị các bệnh liên quan đến thanh quản, bạn có thể đến Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM qua thông tin dưới đây:
Thanh quản có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống hàng này. Nếu nghi ngờ bản thân mắc các bệnh, bạn cần khám và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm, không mong muốn.
