Phương pháp nghiên cứu đặc tính lá của các loài ưu thế trong 6 ô mẫu định vị

Lá là cơ quan chính thực hiện chức năng quang hợp, trao đổi khí và hô hấp của thực vật. Các nhân tố sinh thái ảnh hưởng đến quang hợp ở nhiều mặt. Trước hết, các yếu tố sinh thái ảnh hưởng đến sự phát triển bộ máy quang hợp của cây về bộ lá, sự phân bố lục lạp, số lượng sắc tố... có trong lá. Đồng thời, đặc tính lá của từng loài thực vật khác nhau cũng sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến năng suất quang hợp của loài thực vật đó. Ví dụ: lá cây có diện tích bề mặt lớn có thể dễ dàng hấp thụ các tia sáng mặt trời nhiều hơn, phiến lá mỏng giúp dễ dàng cho việc hấp thụ và trao đổi chất, hệ gân lá tỏa ra đến tận các tế bào nhu mô chính là một con đường cung cấp nước và muối khoáng cho quá trình quang hợp...

Trong khuôn khổ đề tài Nghị định thư hợp tác với Hoa Kỳ “Nghiên cứu biến động của hệ sinh thái rừng tự nhiên và đa dạng sinh học thông qua hệ thống ô mẫu định vị ở miền Nam Việt Nam”, (do Viện Sinh thái học Miền Nam chủ trì thực hiện, TS. Lưu Hồng Trường là chủ nhiệm đề tài), nghiên cứu đặc tính lá đã được thực hiện với đối tượng nghiên cứu là các loài ưu thế thuộc 6 ô mẫu định vị của Viện Sinh thái học Miền Nam. Đây là những khu bảo tồn đại diện cho vùng sinh thái và các kiểu rừng tiêu biểu thuộc khu vực Tây nguyên, Nam Trung bộ và Đông Nam Bộ, bao gồm: VQG Núi Chúa, VQG Bidoup - Núi Bà, VQG Lò Gò - Xa Mát, VQG Bù Gia Mập (2 ô mẫu) và Khu BTTN Tà Kóu. Mục tiêu của nghiên cứu đặc tính lá là góp phần xác định sự thích nghi cũng như mối tương quan giữa các loài thực vật ưu thế với điều kiện môi trường.

Quy trình nghiên cứu đặc tính lá được thực hiện theo Cornelissen và nnk. (2003), được khuyến nghị bởi mạng lưới ô mẫu toàn cầu CTFS-ForestGEO của Smithsonian Tropical Research Institute (Hoa Kỳ). Các bước thực hiện như sau:

• B1: Thu mẫu lá (bao gồm cuống) của các loài ưu thế thuộc ô mẫu (chọn 5 cây, mỗi cây thu 5 lá có cuống), bảo quản vào túi zip, giữ ở nhiệt độ mát, đảm bảo giữ lá tươi.

​

• B2: Cân trọng lượng tươi của lá (g); lá của từng cây được cân riêng.

​

• B3: Lá của từng cây được scan vào máy tính và dùng phần mềm ImageJ để đo diện tích lá (mm2) để xác định được kích thước phiến lá (leaf size).

​

• B4: Bảo quản lá, mang về cắt và đo độ dày lá bằng kính hiển vi (μm).

​

• B5: Sấy khô toàn bộ lá ở nhiệt độ 60 độ trong ít nhất 72 giờ cho tới khi khối lượng không đổi.
• B6: Cân trọng lượng khô của lá (g); lá của từng cây được cân riêng.

​

Sau đó tính được diện tích lá riêng phần (SLA) bằng cách lập tỉ số giữa diện tích lá tươi và khối lượng lá khô (đơn vị là m2/kg hay mm2/mg).

• B7: Lá để xác định SLA và Leaf size sau khi sấy khô có thể dùng để tính tổng P và tổng N trong lá (mg/g lá khô) theo các phương pháp chuẩn (lưu ý chỉ dùng phần lá, loại bỏ cuống). Lá của từng cây được tính riêng. Nếu chưa phân tích ngay, có thể tiếp tục bảo quản trong tủ sấy tối.

Các kết quả nghiên cứu đặc tính lá sẽ được phân tích so sánh, xử lý thống kê cùng với các đặc điểm sinh lý sinh thái khác của loài để xác định mối tương quan giữa các loài thực vật ưu thế trong cùng một ô mẫu hay tương quan giữa các loài trong cùng một chi thực vật tại các ô mẫu khác nhau. Từ đó có thể xác định được những đặc điểm sinh lý sinh thái đặc trưng của các loài thực vật thích nghi với các điều kiện môi trường khác nhau.

Ngọc Ánh/SIE