Cây đa

Cây đa đầu làng.

Chẳng biết cây đa có từ bao giờ. Chỉ biết rằng khắp các vùng quê đâu đâu cũng có hình ảnh cây đa xuất hiện. Cây đa bao giờ cũng đứng ở đầu làng, cạnh miếu hoặc ngay bờ sông, nơi được coi là biểu trưng của làng. Cây đa to, xù xì, vỏ thân cây màu nâu sẫm đã cũ. Những cục u nổi lên chi chít như những cái bậc để lũ trẻ chúng tôi dễ leo trèo. Hàng trăm cái rễ phụ tỏa từ trên cao xuống. Nhiều cái cắm vào lòng đất, to như những cái cột chống đỡ cho cây trong mùa mưa bão.

Cây đa lúc nào cũng giữ được tán lá xum xuê màu xanh ngắt. Bóng đa trùm một khoảng đất rộng lớn, dày như mái che. Bóng đa là nơi lũ trẻ chúng tôi bám đu vào những cái rễ còn lửng lơ trong không gian đùa nghịch đủ thứ trò thơ trẻ. Nhiều khi, chúng tôi nghịch quậy quá, người lớn trong làng sợ cây đa sẽ bị hư tổn nên thường dọa: "Thần cây đa, ma cây gạo" để đám trẻ con chúng tôi biết sợ, chẳng còn lui tới. Nhưng mà đám trẻ chúng tôi hồi bé nào biết sợ cái gì. Người lớn càng dọa, chúng tôi lại càng tò mò tới tìm hiểu.

Chẳng có gì thú vị hơn, khi hằng ngày đi học ngang qua, nhặt những cái búp đa non, bỏ vào túi, thỉnh thoảng đưa vào miệng nhấm nháp. Cái vị chát chát, chua chua, không thể nào quên được. Quả đa khi chín lại có vị vừa chát, vừa ngọt, rất lạ miệng, nhưng chủ yếu là chờ rụng, vì chẳng ai leo lên ngọn hái quả bao giờ. Nhặt những chiếc lá đa "bánh tẻ" cùng một cọng rơm, qua vài cái vuốt tay, sẽ trở thành một con "nghé ọ" trông thật ngộ nghĩnh. Những ngày trời trở gió, hoặc những buổi đi học về, đám trẻ con chúng tôi thường đi nhặt lá đa đã rụng, xiên vào những cái que dài nhọn hoắt, ém chặt lại xách về. Lá đa dày và giòn, khi phơi khô đun bếp thì rất đượm lửa, vào cái thời chưa có bếp gas như bây giờ thì có một vài chiếc lá đa phơi khô nhóm bếp, quả thật không còn gì tiện bằng.

Cây đa luôn là biểu tượng của sự sống, của sự chở che. Từ hạt đa bé xíu mọc lên thành cây. Đa bám đất đêm ngày, vươn lên sống. Tự chống đỡ với thiên nhiên khắc nghiệt để tồn tại. Càng sống lâu cây càng khỏe mạnh sum suê xanh tốt. Nhiều cây đa đã sống với dân làng qua bao nhiêu thế hệ. Có cây đã sống đến hàng trăm, hàng mấy trăm năm. Đa là một loại cây khỏe, quanh năm lúc nào cũng xanh, tràn trề sức sống. Cả những cây đa đại thụ vẫn chẳng thấy sự già nua, mục nát. Chả thế mà mỗi khi nói đến sự lớn lao, vĩ đại người ta lại hay so sánh, ví von như cây đa, cây đề. Cây đa không chỉ gắn liền với thôn quê mà còn là biểu trưng cho lịch sử. Là chứng nhân qua bao cuộc chiến tranh giành độc lập của cha ông ta…

Trải qua dâu bể của thời gian, cây đa vẫn kiên cường đứng vững. Để dù lòng người có đổi thay, không gian phố thị cũng dần dần tô màu lên khắp những vùng thôn quê thì cây đa vẫn nghiêm trang đứng ở đó. Cổ kính, phong trần mà vẫn dân dã, giản dị. Nhắc nhở lòng mỗi người về nguồn cội, về tuổi thơ và về cả những kí ức ngỡ như đã trôi vào dĩ vãng.