Cổ tay là gì? Cấu tạo, chức năng trong cơ thể người

Cổ tay giúp thực hiện nhiều hoạt động trong sinh hoạt hằng ngày. Vậy cổ tay có cấu tạo, chức năng như thế nào? Cách bảo vệ và chăm sóc bộ phận này ra sao để giảm thiểu nguy cơ chấn thương hay mắc các bệnh lý thường gặp? Bài viết sẽ cung cấp câu trả lời cho độc giả.

Cổ tay là gì?

Cổ tay là khớp được cấu tạo từ nhiều khớp và xương nhỏ, kết nối bàn tay với cẳng tay. Cổ tay hỗ trợ bàn tay di chuyển theo nhiều hướng. Khớp cổ tay là khớp động. Nhờ vào khớp này, chúng ta có thể thực hiện các cử động bàn tay như gập, duỗi, xoay tròn một cách linh hoạt và trơn tru.

Cấu tạo cổ tay

1. Xương khớp cổ tay

Khớp cổ tay được hình thành bởi xương quay, xương trụ và 8 xương nhỏ. Những xương nhỏ tại cổ tay xếp thành hai hàng, mỗi hàng gồm 4 xương. (1)

2. Khớp cổ tay

Khớp cổ tay là một tổ chức phức tạp do đảm nhận chức năng hoạt động của bốn nhóm khớp chính:

• Khớp xương quay - cổ tay: khớp chính ở vùng cổ tay, hỗ trợ thực hiện các hoạt động như gấp, duỗi, dạng, khép. Sự phối hợp các động tác trên giúp làm được động tác quay tròn bàn tay.
• Khớp quay trụ dưới: khớp hỗ trợ hoạt động xoay cẳng tay.
• Khớp giữa khối xương cổ tay: giúp xương di chuyển lên xuống, qua trái và phải; duy trì sự ổn định cho các chuyển động của cổ tay.
• Khớp cổ tay - đốt bàn tay: giúp năm ngón tay cử động linh hoạt, đặc biệt là ngón cái và ngón út.

3. Mô mềm

Hệ thống mô mềm ở cổ tay bao gồm gân, dây chằng, cấu trúc thần kinh, mạch máu. Các bộ phận này có nhiệm vụ duy trì sự ổn định cấu trúc, cảm nhận ngoại lực, hỗ trợ các chuyển động và nuôi dưỡng khớp cổ tay, bàn tay.

Bên cạnh đó, cấu trúc của khớp cổ tay còn bao gồm hai bộ phận quan trọng khác là lớp sụn khớp và bao hoạt dịch, giúp hỗ trợ cử động trơn tru, giảm bớt lực ma sát giữa những đầu xương, giảm các tác động từ bên ngoài, hạn chế nguy cơ mắc phải chấn thương. (2)

Chức năng của cổ tay

Cổ tay gồm nhiều cấu trúc khớp, xương, mô mềm, thần kinh và mạch máu phối hợp với nhau để tạo ra những chuyển động của bàn tay. Các chức năng của cổ tay gồm: (3)

• Giúp bàn tay thực hiện các động tác gấp duỗi, xoay,…
• Giúp truyền lực từ cánh tay đến bàn tay và cung cấp sức mạnh, sự linh hoạt cho các hoạt động ở bàn tay

Các bệnh lý thường gặp ở cổ tay

1. Hội chứng ống cổ tay

Hội chứng ống cổ tay (carpal tunnel syndrome) là bệnh lý chèn ép thần kinh ngoại biên thường gặp nhất. Bệnh gây ra do tình trạng thần kinh giữa bị chèn ép khi đi qua ống cổ tay. Hệ quả gây viêm, đau, tê, giảm hay mất cảm giác ở vùng bàn tay thuộc chi phối của thần kinh giữa, gây cảm giác khó chịu cho người bệnh.

Hiện nay, số người mắc các bệnh lý này đang tăng cao do yêu cầu công việc sử dụng nhiều đến sự linh hoạt, tỉ mỉ và lặp đi lặp lại của cổ tay. Hiện tại, nước ta vẫn chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ mắc hội chứng ống cổ tay. Theo các thống kê tại Mỹ, hàng năm có khoảng 50/1000 người mắc phải bệnh lý này. Đối với nhóm có nguy cơ cao, tỷ lệ này có thể lên đến 500/1000.

2. Viêm khớp cổ tay

Viêm khớp cổ tay là tình trạng tổn thương những bộ phận cấu thành khớp như các mô sụn, đầu xương, dây thần kinh, bao hoạt dịch, gân, dây chằng, dẫn tới tình trạng đau nhức, tê mỏi, cứng khớp, sưng nóng. Đây là bệnh lý xương khớp có thể gặp ở bất cứ độ tuổi nào.

Tình trạng viêm khớp cổ tay có thể xuất hiện sau chấn thương hoặc do các bệnh lý tự miễn, bệnh chuyển hóa hay thoái hóa khớp nặng.

3. Viêm bao gân cổ tay

Viêm bao gân vùng cổ tay là tình trạng viêm ở những mô mềm xung quanh cổ tay. Tình trạng này gây kích ứng, khiến người bệnh bị đau mỗi khi hoạt động cổ tay. Khi cổ tay gặp phải một chấn thương đột ngột hay bị thoái hóa, bao gân ở vị trí này có nguy cơ cao bị viêm. Một trong các bệnh lý viêm gân cổ tay thường gặp nhất là viêm bao gân dạng dài và duỗi ngắn ngón tay cái (Hội chứng De quervain).

Viêm bao gân cổ tay không phải là tình trạng quá nguy hiểm, hoàn toàn có thể chữa khỏi. Tuy vậy, khi phát hiện các dấu hiệu, người bệnh cần đi khám sớm để có biện pháp xử trí phù hợp. Điều này sẽ giúp phòng ngừa bệnh tiến triển nghiêm trọng, ảnh hưởng tới gân cổ tay, gây nhiều trở ngại trong những hoạt động hàng ngày của người bệnh.

4. Thoái hóa khớp cổ tay

Thoái hóa khớp cổ tay là tình trạng xương khớp ở vùng cổ tay bị tổn thương, đặc biệt là tại vùng sụn khớp. Tình trạng thoái hóa khiến sụn bị mòn và hư hỏng dần. Khi sụn bị bào mòn, thoái hóa và thiếu dưỡng chất, những tổn thương đó có thể gây đau và sưng; ảnh hưởng tới tầm vận động của khớp cổ tay.

Đối tượng có nguy cơ cao bị thoái hóa khớp là người trong độ tuổi trung niên. Tỷ lệ nữ giới mắc bệnh cao hơn nam giới (khoảng 2/3 số ca bệnh). Nguyên nhân phổ biến gây bệnh là quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Ngoài ra, các yếu tố như quá trình làm việc nặng, những động tác lặp lại nhiều lần, làm việc nhiều bằng tay… cũng làm gia tăng nguy cơ thoái hóa khớp cổ tay.

5. Viêm bao hoạt dịch cổ tay

Viêm bao hoạt dịch cổ tay là tình trạng bao hoạt dịch của khớp cổ tay bị viêm, dày và có thể tích tụ dịch. Khi bao hoạt dịch bị viêm, các cử động ở cổ tay sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, làm giảm chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Viêm bao hoạt dịch khớp cổ tay có thể xảy ra với bất kỳ ai, phổ biến là các đối tượng trên 40 tuổi. Vì nhóm đối tượng này đã bước vào giai đoạn lão hóa, khớp cổ tay phải chịu nhiều tác động và làm việc trong một thời gian dài. Nếu phát hiện bệnh sớm, người bệnh có thể được điều trị thuyên giảm sau vài tuần. Tuy vậy, nhiều trường hợp vẫn có nguy cơ tái phát trong tương lai.

Cách giữ cổ tay luôn khỏe mạnh

Để chăm sóc cổ tay và ngăn ngừa các bệnh lý, chấn thương ở cổ tay, cần lưu ý: (4)

• Luyện tập những môn tác động trực tiếp đến cổ tay nhiều như cầu lông, quần vợt, bóng bàn với cường độ và thời gian hợp lý.
• Ưu tiên những môn thể thao có cường độ vừa phải như đi bộ, bơi lội, yoga, dưỡng sinh… nhằm tránh tổn thương bộ phận này.
• Hình thành và duy trì thói quen nghỉ khoảng 5 - 10 phút sau mỗi giờ đánh máy, may, vẽ…
• Đặc biệt thận trọng khi tham gia giao thông, tập thể dục thể thao, sinh hoạt thường ngày để giảm thiểu nguy cơ mắc phải các chấn thương ở khớp cổ tay.
• Hạn chế khiêng vác các vật nặng trong thời gian dài bởi đây là nguyên nhân gây tổn thương khớp cổ tay thường gặp. Nếu có nhu cầu di chuyển đồ đạc, vật nặng, bạn nên dùng những thiết bị hỗ trợ hoặc kêu gọi sự giúp đỡ từ những người xung quanh.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và khoa Cơ xương khớp - Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ Cơ xương khớp giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; PGS.TS.BS Vũ Thị Thanh Thủy, TS.BS Chế Đình Nghĩa, ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, ThS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng, TS.BS Văn Đức Minh Lý, ThS.BS.CKII Nguyễn Ngọc Tiệp, ThS.BS ThS.BS.CKI Đặng Khoa Học, ThS.BS Trần Thị Hoài Thanh, ThS.BS.CKI Mai Hoàng Dương, BS.CKI Kim Thành Tri, BS.CKI Lê Thanh Vương… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm, hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet, máy đo bàn chân bẹt và in 3D lót đế giày chuyên dụng, Robot lượng giá sức mạnh Dây chằng khớp gối… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…

BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Khớp cổ tay là bộ phận chi phối phần lớn những hoạt động sinh hoạt hằng ngày của chúng ta, từ ăn uống, vệ sinh, mặc quần áo, lái xe, cầm xách đồ vật… Do đó, chúng ta cần có các biện pháp chăm sóc và bảo vệ từ sớm, phòng ngừa các tổn thương và bệnh lý thường gặp ở bộ phận này.