Phương thức sản xuất là gì? Vai trò của phương thức sản xuất

Sản xuất đóng một vai trò thiết yếu trong xã hội ngày nay, không chỉ góp phần thúc đẩy nền kinh tế mà còn là động lực để xã hội phát triển văn minh và tiến bộ. Để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đa dạng của thế giới hiện đại, nhiều phương thức sản xuất đã được phát triển và áp dụng. Vậy phương thức sản xuất là gì? Vai trò của các phương thức sản xuất trong quá trình phát triển của con người ra sao? Có những phương thức nào? Tìm hiểu ngay!

Phương thức sản xuất là gì?

Phương thức sản xuất là cách con người khai thác và tạo ra của cải vật chất cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Phương thức sản xuất phản ánh sự tiến bộ của việc lao động sản xuất qua từng giai đoạn lịch sử.

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai yếu tố chính của phương thức sản xuất. Trong đó, hai yếu tố này có mối quan hệ tác động qua lại để hình thành quá trình sản xuất. Để hiểu rõ hơn về khái niệm phương thức sản xuất và các khái niệm lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất thì hãy cùng khám phá nội dung sau:

Lực lượng sản xuất

Lực lượng sản xuất bao gồm mối liên hệ kết hợp giữa nguồn lực lao động và tư liệu sản xuất. Tư liệu sản xuất, đặc biệt là công cụ lao động, giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất và tạo ra của cải vật chất cần thiết cho đời sống.

Cấu trúc bao gồm:

• Lực lượng lao động

• Tư liệu sản xuất

• Công cụ lao động

• Khoa học - kỹ thuật

• Đối tượng lao động: Nguyên vật liệu, đất đai, tài nguyên khác,...

• Phương tiện lao động: Kho bãi, đường xá, cầu đường,...

​

Trong phương thức sản xuất tiên tiến thời kỳ chủ nghĩa xã hội, giai cấp công nhân là lực lượng sản xuất chủ yếu, đóng vai trò quyết định trong quá trình sản xuất vật chất, từ đó ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của xã hội.

Quan hệ sản xuất

Quan hệ sản xuất là mối quan hệ giữa con người với nhau trong quá trình tạo ra sản phẩm vật chất. Quan hệ sản xuất bao gồm:

• Quan hệ quyền sở hữu những tư liệu sản xuất

• Quan hệ phân phối thành phẩm

• Quan hệ quản lý sản xuất

​

Những mối quan hệ này quy định việc phân chia tài sản trong xã hội, thường được thể hiện qua luật lệ và giai cấp xã hội. Dù do con người tạo ra, quan hệ sản xuất phát sinh một cách khách quan trong quá trình sản xuất và không hoàn toàn chịu sự kiểm soát của con người, do đó, nó mang tính chất vật chất dưới hình thức xã hội.

Xem thêm: Mô hình 5S - Quản trị sản xuất tinh gọn

Vai trò của phương thức sản xuất

Phương thức sản xuất phản ánh sự tiến bộ của con người qua các giai đoạn lịch sử và có thể làm thay đổi cơ cấu xã hội, chính trị và kinh tế. Ví dụ, sự ra đời của máy móc đã tác động mạnh mẽ đến kinh tế và cấu trúc giai cấp.

Phương thức sản xuất gồm hai yếu tố chính: kỹ thuật (công nghệ sản xuất) và kinh tế (tổ chức kinh tế). Cả hai yếu tố này tác động lẫn nhau, định hình sự phát triển của xã hội.

Khi nhu cầu vật chất tăng cao, con người phải sản xuất nhiều hơn, dẫn đến thay đổi phương thức sản xuất, từ đó làm biến đổi xã hội và các mối quan hệ xã hội như nhà nước, luật pháp, đạo đức và khoa học.

Mối liên hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

LLSX quyết định QHSX

Sự phát triển của vật chất xuất phát từ sự tiến bộ của lực lượng sản xuất, trong đó công cụ lao động là điều thiết yếu. Trình độ của lực lượng sản xuất phản ánh khả năng vượt qua rào cản tự nhiên của con người qua các giai đoạn lịch sử, thể hiện qua công cụ, kỹ năng và kinh nghiệm lao động.

Trong quá trình phát triển, lao động từ cá nhân đã chuyển sang xã hội hóa. Tuy nhiên, khi lực lượng sản xuất phát triển đến một mức nhất định, quan hệ sản xuất hiện tại có thể trở nên lỗi thời và cản trở sự phát triển tiếp theo. Khi đó, quan hệ sản xuất mới sẽ xuất hiện, tạo ra phương thức sản xuất mới thay thế cái cũ.

QHSX tác động LLSX

Quan hệ sản xuất (QHSX) khi phù hợp với trình độ lực lượng sản xuất (LLSX) sẽ thúc đẩy sự phát triển của lực lượng này. Ngược lại, nếu QHSX không còn phù hợp, nó sẽ kìm hãm sự phát triển của LLSX. Khi đó, một quan hệ sản xuất mới sẽ xuất hiện để thay thế, giúp lực lượng sản xuất tiếp tục phát triển.

Ý nghĩa của phương thức sản xuất

Phương thức sản xuất giữ vai trò quyết định và là động lực cho sự phát triển của xã hội loài người. 4 ý nghĩa quan trọng của phương thức sản xuất gồm:

• Điều kiện tiên quyết để đáp ứng các nhu cầu cơ bản của con người.

• Phân biệt con người với động vật và là động lực chính giúp con người phát triển độc lập với các loài khác.

• Quyết định sự phát triển và thay đổi các hình thái kinh tế - xã hội.

• Đóng vai trò cốt lõi trong sự phát triển toàn diện của xã hội loài người.

​

Xem thêm: Vai Trò Của Kế Hoạch Sản Xuất Trong Doanh Nghiệp Là Gì?

Các phương thức sản xuất phổ biến hiện nay

Hiện nay, có 5 phương thức sản xuất cơ bản được nhiều doanh nghiệp và cơ sở sản xuất áp dụng, bao gồm:

Phương thức sản xuất lưu kho

Phương thức sản xuất lưu kho (MTS) nhằm mục đích dự trữ hàng hóa lớn trong kho để đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của khách hàng ngay khi có đơn hàng.

Ưu điểm: Tiết kiệm thời gian và giảm thiểu chi phí thay đổi cũng như gián đoạn trong quá trình sản xuất.

Nhược điểm: Hàng hóa có thể trở thành hàng tồn kho nếu không có đơn đặt hàng từ khách hàng.

Phương thức MTS phù hợp với các sản phẩm có nhu cầu ổn định, chi phí sản xuất thấp và thời gian sản xuất lâu. Ví dụ như trong ngành thực phẩm, đồ uống, hàng tiêu dùng nhanh và dược phẩm.

Phương thức sản xuất theo đơn đặt hàng

MTO là phương thức sản xuất bắt đầu khi doanh nghiệp nhận yêu cầu từ khách hàng.

Ưu điểm: Sản phẩm được tiêu chuẩn hóa và kỹ thuật cao, đáp ứng đúng yêu cầu của khách hàng.

Nhược điểm: Thời gian sản xuất thường lâu hơn so với các phương pháp khác.

Mô hình này chỉ khởi động sản xuất sau khi nhận được đơn hàng từ khách hàng, phù hợp với các sản phẩm có nhu cầu không ổn định hoặc khó dự đoán. Các sản phẩm thường có thời gian sử dụng ngắn, dễ hư hỏng và chi phí lưu kho cao. Ví dụ điển hình bao gồm ngành công nghiệp chế tạo, xây dựng, thời trang cao cấp, công nghệ thông tin và nội thất.

Phương thức sản xuất lắp ráp theo đơn hàng

Phương thức này bắt đầu bằng việc chế tác các bán thành phẩm. Khi nhận được đơn đặt hàng, cơ sở sản xuất sẽ tiến hành lắp ráp thành phẩm.

Ưu điểm: Giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí lưu kho.

Nhược điểm: Không thể giao hàng hoàn thiện cho khách hàng ngay lập tức.

Phương thức ATO thích hợp cho các sản phẩm có nhiều thành phần hoặc module, yêu cầu tùy biến cao nhưng có giới hạn, và có giá trị cao. Ví dụ bao gồm ngành công nghiệp máy tính, điện tử, ô tô, thiết bị gia dụng, sản xuất máy móc công nghiệp và nội thất.

Xem thêm: Ứng Dụng Của Tháp Nhu Cầu Maslow Vào Quản Trị

Phương thức sản xuất cấu hình theo đơn hàng

Phương thức sản xuất CTO cho phép khách hàng xác định trước cấu hình của sản phẩm họ muốn mua. Sau khi nhận được đơn đặt hàng, doanh nghiệp sẽ bắt đầu quá trình sản xuất.

Ưu điểm: Sản phẩm được tiêu chuẩn hóa theo yêu cầu cụ thể của khách hàng.

Nhược điểm: Phù hợp nhất với các mặt hàng có giá trị không quá cao.

Mô hình CTO thích hợp cho các sản phẩm có nhiều tùy chọn cấu hình, nhu cầu tùy biến cao trong phạm vi nhất định và yêu cầu thời gian giao hàng nhanh. Ví dụ bao gồm ngành công nghiệp máy tính, điện tử, ô tô, thiết bị gia dụng, nội thất và sản xuất máy móc công nghiệp.

Phương thức sản xuất thiết kế dựa theo đơn hàng

Phương thức ETO cho phép sản xuất các sản phẩm hoàn chỉnh dựa trên thiết kế riêng biệt theo yêu cầu của từng khách hàng.

Ưu điểm: Sản phẩm được tạo ra mang tính đặc thù và có giá trị cao.

Nhược điểm: Thời gian sản xuất kéo dài để đáp ứng chính xác yêu cầu của khách hàng.

Mô hình ETO chuyên sản xuất các sản phẩm độc đáo và cá nhân hóa theo tùy chọn của khách hàng. Phương thức này phù hợp với các loại hàng hóa phức tạp, có tính tùy chỉnh cao, thời gian sản xuất dài, chi phí lớn, và yêu cầu kỹ thuật cùng độ chính xác cao. Ví dụ điển hình bao gồm ngành công nghiệp nặng, chế tạo máy móc, xây dựng, kiến trúc, hàng không và vũ trụ.

Ứng dụng ERP trong quản lý sản xuất

LinkQ hỗ trợ doanh nghiệp trong quản lý sản xuất thông qua hệ thống ERP, giúp tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu sai sót do con người. Ứng dụng ERP của LinkQ đã và đang được ứng dụng thành công tại nhiều doanh nghiệp lớn như Tôn Phương Nam, Thép Nguyễn Tín, Gỗ Việt Âu Mỹ, và nhiều doanh nghiệp khác. Tất cả đều đánh giá cao hiệu quả mà hệ thống mang lại, từ việc cải thiện năng suất sản xuất đến giảm thiểu chi phí đáng kể.

Phần mềm ERP của LinkQ có khả năng xử lý mạnh mẽ hầu hết các phân hệ trong hoạt động sản xuất, bao gồm:

• Lập kế hoạch sản xuất: Lập kế hoạch dựa trên dữ liệu về nguyên vật liệu, nhân lực, và máy móc để duy trì hiệu suất tối ưu mà không bị lãng phí hàng tồn kho.

• Tính giá thành sản xuất: Tự động tính toán chi phí dựa trên định mức vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung.

• Quản lý kho: Giúp quản lý nguyên vật liệu, sản phẩm bằng mã vạch, barcode, theo dõi xuất-nhập-tồn.

• Theo dõi tiến độ sản xuất: Cập nhật liên tục tình trạng đơn hàng và tiến độ từng công đoạn.

• Quản lý chất lượng: Đảm bảo chất lượng ở mọi công đoạn sản xuất, giảm thiểu sai sót.

• Kế toán sản xuất: Quản lý vốn, hàng tồn kho, giá thành, và tài sản của doanh nghiệp.

• Quản lý nhân sự: Quản lý nhân lực, lương, bảo hiểm, thuế thu nhập cá nhân.

• Báo cáo hợp nhất: Tổng hợp dữ liệu toàn doanh nghiệp, giúp ra quyết định chiến lược.

​

Với những tính năng này, phần mềm ERP của LinkQ giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn bằng cách tự động hóa quy trình quản lý. Doanh nghiệp sẽ tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất, nhờ vào việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng và cung cấp thông tin rõ ràng. Hệ thống này cũng giúp theo dõi các chỉ số hoạt động, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững.

Với những thông tin trên, Bí Quyết Quản Trị Sản Xuấtđã giúp bạn hiểu rõ khái niệm "phương thức sản xuất" cũng như tổng hợp 5 phương thức sản xuất sản xuất phổ biến hiện nay mà nhiều doanh nghiệp áp dụng. Hy vọng rằng những kiến thức hữu ích này sẽ mang lại cái nhìn tổng quan hơn về phương thức sản xuất, từ đó giúp các doanh nghiệp lựa chọn được phương thức phù hợp nhất với nhu cầu của mình.

>>>Có thể bạn quan tâm:

• Khái niệm ERP Sản Xuất đúng nhất

• Kế hoạch sản xuất là gì, quy trình lập kế hoạch hiệu quả

• Tìm hiểu nguyên tắc và các hệ thống quản lý chất lượng

​

Để được TƯ VẤN MIỄN PHÍ phần mềm ERP, mời bạn đăng ký theo thông tin sau: